Wat is oedeem?

Oedeem is een vochtophoping op plaatsen in het lichaam waar vocht normaal niet of nauwelijks aanwezig is. Dit ontstaat doordat het vocht op bepaalde plaatsen niet kan worden afgevoerd door het niet goed functioneren van het lymfestelsel. De oorzaak van het niet goed functioneren kan zowel aangeboren als een verkregen stoornis van het lymfesysteem zijn. Klachten die met oedeem gepaard gaan zijn: zwelling, stuwingsgevoel, moeheid en tinteling.

Soorten oedeem:

Primair lymfoedeem is een aangeboren vorm, waarbij sprake is van een ontwikkelings- en/of functiestoornis van de lymfevaten en/of de lymfeklieren. Bij primair lymfoedeem ontstaan de eerste klachten meestal tussen het 15e en 35ste levensjaar.

Secundair lymfoedeem is een vorm van lymfoedeem die ontstaat na een gebeurtenis (bijvoorbeeld een operatie en/of bestraling), waardoor de lymfevaten of lymfeknopen onherstelbaar zijn beschadigd. Door de beschadiging kan het lymfesysteem het vocht niet afvoeren, waardoor overbelasting plaatsvindt.

Lipoedeem is een chronische, progressieve aandoening, waarbij sprake is van een abnormale verdeling van vetweefsel in de benen en soms de armen, die leidt tot vetzwelling en volumetoename. De zwelling van de ledematen is altijd beiderzijds in tegenstelling tot normaal oedeem. De enkels, voeten, polsen en handen zijn doorgaans niet aangedaan. De vetzwelling gaat gepaard met klachten zoals pijn bij aanraking van de huid, snel blauwe plekken en een vermoeid gevoel. Lipoedeem is een aandoening die alleen bij vrouwen voorkomt en uit zich doorgaans voor het eerst rondom de puberteit. Een verklaring hiervoor ontbreekt. Mogelijk spelen hormonale factoren een rol.

Veneus oedeem is in de meeste gevallen een gevolg van chronische veneuze insufficiëntie (CVI). Bij CVI is er sprake van een slechte afvoer van het bloed vanuit de benen richting het hart. Het bloed heeft moeite om terug naar het hart te stromen waardoor de druk in de aderen en haarvaten toeneemt. Het gevolg hiervan is dat de aderen uitzetten en dit leidt tot ophoping van vocht. Meest voorkomende klachten zijn zware, pijnlijke en vermoeide benen. Daarnaast worden in veel gevallen ook spataderen gezien.

Wat is oedeemtherapie:

Oedeemtherapie bestaat uit verschillende behandelingen zoals manuele lymfedrainage, intermitterende pneumatische compressietherapie, ambulante compressietherapie, thuisoefeningen en aanmeten van therapeutische elastische kousen. Door een combinatie van de verschillende behandelingen toe te passen, bereik je het beste resultaat.

Manuele lymfedrainage

Manuele lymfedrainage is een massagetechniek voor de behandeling van oedeem, waarbij met zachte, pompende bewegingen de vochtopname door de lymfevaten wordt gestimuleerd in de stroomrichting van de lymfebanen en klieren. De functionerende lymfeklieren bergen het vocht op, waarna het via de bloedbaan verder wordt afgevoerd. Het draineren begint in het halsgebied, om zo de weg vrij te maken voor het vocht uit andere delen van het lichaam. Vervolgens worden de okselklieren en de liesklieren in het gezonde gebied gemasseerd. Dit wordt gedaan om in de goed werkende lichaamsdelen ruimte te creëren om het vocht uit het probleemgebied op te vangen. Daarna wordt vanuit het oedeemgebied over de waterscheiding naar het gezond gebied gemasseerd om een alternatieve afvoerroute te creëren. Als laatste wordt het oedeemgebied gemasseerd in de richting van de waterscheiding om het vochtig richting het gezonde gebied af te voeren. Vooral in het begin van de behandeling kan een combinatie van manuele lymfedrainage en zwachtelen nuttig zijn.

Ambulante compressietherapie/ zwachtelen

De combinatie van zwachtelen en spierpomptraining wordt ambulante compressietherapie genoemd. Deze therapievorm wordt ingezet ter behandeling van de verschillende soorten oedeem. De werking van compressietherapie berust op het uitoefenen van tegendruk in het oedeemgebied op bijvoorbeeld arm of been door middel van zwachtelen. Door druk uit te oefenen op het been worden de venen vernauwd, waardoor de kleppen in de venen zich weer sluiten en het vocht in de goede richting wordt afgevoerd. Regelmatig bewegen zorgt ervoor dat het bloed naar het hart wordt gepompt en de kleppen voorkomen dat het bloed terugstroomt in de vaten. Lichaamsbeweging is belangrijk voor een succesvolle behandeling. Zorg daarom voor voldoende beweging.

Intermitterende pneumatische compressietherapie

Bij intermitterende pneumatische compressietherapie (IPC) wordt gebruik gemaakt van een apparaat dat bestaat uit een luchtpomp die is aangesloten op een beenmanchet of armmanchet. Rondom is de manchet voorzien van luchtkamers. Het apparaat pompt volgens een ingesteld programma lucht door de luchtkamers. Hierdoor ontstaan drukgolven die een masserend effect geven, zodat het lymfevocht richting hart wordt afgevoerd. IPC kan zowel in de initiële als onderhoudsbehandelfase worden gebruikt in combinatie met andere vormen van compressie.

Therapeutische elastische kousen

Na het gewenste resultaat te hebben bereikt door het zwachtelen, zijn therapeutische elastische kousen onmisbaar om de omvang van het been of arm te handhaven. Therapeutische elastische kousen oefenen druk uit op de lymfebanen in het been of de arm om vochtophoping te voorkomen. Door de druk van de kousen wordt de stroomsnelheid naar het hart verhoogd en stuwing voorkomen. De kousen moeten dagelijks worden gedragen om het gewenste resultaat te behouden.
Oedeemtherapie kan worden toegepast bij:

• Primair lymfoedeem
• secundair lymfoedeem
• veneuze insufficiëntie
• oedeem na trauma of sportblessures
• lipoedeem
• disfunctie van de spierpomp
• post immobilisatieoedeem
• Pijnlijke/ vermoeide benen
• lipoedeem
• wondroos
• wonden (versnellen van wondgenezing)
• verminderen van pijn en zwelling na letsel of chirurgie